Aby przywrócić i zachować pamięć

„Lapidarium Żydowskie poświęcamy pamięci o wspólnej przeszłości – Społeczeństwo Ziemi Śmigielskiej”. Taki napis wyryto na tablicy pamiątkowej, uroczyście odsłoniętej 21 września, przy ulicy dr. Skarżyńskiego w Śmiglu, w miejscu gdzie kiedyś za murem z czerwonej cegły chowano zmarłych wyznania mojżeszowego. Miasto wiatraków ma bogatą historię. Osiedlali się w nim ludzie różnych wyznań i narodowości. Ludność żydowska do miasta wiatraków dotarła w drugiej połowie XVIII wieku. Koniec XVIII i początek XIX wieku to okres, kiedy Żydzi stanowili znaczący odsetek – blisko 20% - śmigielskiej społeczności. Zatem niewątpliwie współtworzyli historię miasta.

Pod koniec XX wieku odnaleziono kilkadziesiąt fragmentów płyt nagrobnych pochodzących ze śmigielskiego kirkutu. Nekropolię założono około 1785 r., a ostatni pochówek miał miejsce w 1937 roku. Cmentarz zniszczony został podczas II wojny Światowej przez niemieckie władze okupacyjne. Teraz ocalałe macewy, które jeszcze do niedawna służyły za płyty brukowe w podwórzach i budynkach gospodarskich, wróciły na swoje miejsce. Dwie tablice nagrobne zachowane w całości oraz pięć, które udało się złożyć z fragmentów zostały osadzone w murze, który niegdyś okalał żydowską nekropolię. Pozostałe kawałki macew ułożono pod murem.

Lapidarium powstało, aby ocalić od zapomnienia część bogatej historii miasta, a także, by dać wyraz szacunku dla byłych mieszkańców Śmigla. Jego otwarcie odbyło się w strugach deszczu. Mimo to w niedzielne popołudnie na uroczystość przybyło liczne grono osób, w tym także zaproszeni goście m.in. senator Małgorzata Adamczak, poseł Wiesław Szczepański, przedstawiciele władz samorządowych Powiatu Kościańskiego oraz Gminy Śmigiel, a także członkowie Śmigielskiego Towarzystwa Kulturalnego. Przybyli również przedstawiciele instytucji oraz organizacji żydowskich. Krótką modlitwę w przekładzie z języka hebrajskiego na polski odmówił Naczelny Rabin Wrocławia i Śląska - Icchak Rapaport. Obecna była również Eleonora Bergman – dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, a także Alicja Kobus – przewodnicząca Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Poznaniu oraz członkowie tej Gminy. Pod macewami młodzież zapaliła siedem symbolicznych świateł pamięci oraz ósme aby nie zapomnieć. Delegacje przybyłych instytucji oraz organizacji złożyły wiązanki kwiatów.

Na kolejną część pamiątkowego odsłonięcia Lapidarium - do auli Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Nietążkowie - zaprosiła zgromadzonych, prowadząca uroczystość Wiesława Poleszak-Kraczewska – zastępca Burmistrza Śmigla. Tam, bardzo interesujący wykład na temat historii Żydów w Śmiglu wygłosił Dariusz Czwojdrak. Uroczystość uswietnił, znany już Śmigielanom ze swoich koncertów w kaplicy poewangelickiej, Zespół „Shalom”. Na zakończenie można było skosztować jabłek z miodem, ryb oraz ciasta upieczonego według tradycyjnego, żydowskiego przepisu.